Sætir sigrar Lið Héðins, til hægri, og dönsku skipasmíðastöðvarinnar Burmeister & Wain. Lið Héðins var sterkasta firmalið Íslands á sjötta áratugnum og vann sæta sigra innanlands og utan, meðal annars gegn þessu danska liði, en Héðinsmenn skoruðu þrjú mörk gegn einu marki heimamanna. Úrklippa úr félagsblaði Þróttar sem kom út árið 1999 í tilefni af 50 ára afmæli félagsins.
Lífleg félagsstarfsemi í Héðinsnaustum
Starfsmannafélag Vélsmiðjunnar Héðins var stofnað 11. september 1939 og var því ætlað að halda uppi fræðslustarfsemi, og auka kynni meðal starfsfólksins. Starfsmannafélagið stóð fyrir margvíslegum skemmtunum og félagslífi, það tók þátt í íþróttamótum og starfrækti karlakór iðnaðarmanna sem gerði garðinn frægan.
Árið 1943 afhenti Sveinn forstjóri starfsmannafélagi Héðins glæsileg húsakynni við Seljaveg til afnota fyrir starfsemi sína, sem hlaut nafnið Héðinsnaust. Þannig reið Héðinn á vaðið í að skapa aðstöðu fyrir margháttaða félagsþátttöku starfsmanna sinna.
Um langan aldur voru sérstakar nefndir að störfum um einstaka þætti starfseminnar: fræðslunefnd, málfundanefnd, spilanefnd, skemmtinefnd, ferðanefnd, íþróttanefnd sem stóð fyrir þátttöku á mótum í knattspyrnu og handknattleik og jafnvel utanförum kappliða.
Sérstök danshljómsveit var starfandi innan félagsins og spilaði á skemmtunum þess. Einna frægastur varð karlakór Héðins en söngstjóri var Guðmundur Jóhannsson, einn af verkstjórum fyrirtækisins, en hann fékkst einnig við tónsmíðar í frístundum sínum. Nokkur leiklistarstarfsemi var einnig stunduð, og Jóhannes Steinsson verslunarstjóri Héðins samdi leikritið „Nóttin langa“ sem sýnt var víða um land.
Þá kom félagið sér upp skógræktarreit í Heiðmörk, en einn félaganna hafði farið til Noregs í skiptiferð skógræktarfélaganna árið 1952.
Landnemar í Heiðmörk Árið 1950 var í fyrsta skipti úthlutað skikum til gróðursetningar í Heiðmörk og Starfsmannafélag Vélsmiðjunnar Héðins, SVH, var meðal allra fyrstu landnema sem þar helguðu sér reit. Myndirnar sýna frá vinnudegi og samveru starfsmannafélagsins þetta sumar. Ljósmyndir: Höfundur óþekktur/Héðinn
Landnemar í Heiðmörk Árið 1950 var í fyrsta skipti úthlutað skikum til gróðursetningar í Heiðmörk og Starfsmannafélag Vélsmiðjunnar Héðins, SVH, var meðal allra fyrstu landnema sem þar helguðu sér reit. Myndirnar sýna frá vinnudegi og samveru starfsmannafélagsins þetta sumar. Ljósmyndir: Höfundur óþekktur/Héðinn
Vorhátíð á tímamótaári Starfsmannafélag Héðins endurtók leikinn og stóð fyrir vinnudegi í Heiðmörk á blíðskapardegi í maí 2022. Sett var upp skilti til að auðkenna svæðið, komið fyrir nýjum bekkjum, stígar lagaðir, grisjað og trjám plantað við undirleik lúðrasveitar. Ljósmyndir: Ólafur Hauksson/Héðinn
Vorhátíð á tímamótaári Starfsmannafélag Héðins endurtók leikinn og stóð fyrir vinnudegi í Heiðmörk á blíðskapardegi í maí 2022. Sett var upp skilti til að auðkenna svæðið, komið fyrir nýjum bekkjum, stígar lagaðir, grisjað og trjám plantað við undirleik lúðrasveitar. Ljósmyndir: Ólafur Hauksson/Héðinn
Þróttur til úr Héðni
Fyrsti meistaraflokkur Þróttar kom að stórum hluta úr starfsmannahópnum í Héðni, sem á sjötta áratugnum hafði á að skipa sigursælasta firmaliði landsins. Það fór einnig í keppnisferð til útlanda og vann þá sæta sigra, meðal annars gegn liði dönsku skipasmíðastöðvarinnar Burmeister & Wain, en þann leik unnu Héðinsmenn með þremur mörkum gegn einu marki heimamanna.
Forystumenn Þróttar komu einnig úr röðum Héðinsmanna, formenninir Haraldur Snorrason og Óskar Pétursson.
Fullt hús Eiginkonur verkstjóra Héðins komu reglulega í kynnisferðir í smiðju og þá lá mikið við að sýnd væru réttu handtökin. Þessi ungi lærlingur stóð sína plikt með sóma. Ljósmynd: Jón Oddsson/Héðinn
Góður starfsandi – mikið félagslíf
„Héðinn hefur oft verið verið í fararbroddi hvað vinnuaðstæður snertir,“ sagði Guðmundur Rósinkarsson, vélvirki og stjórnarmaður í stéttarfélagi járniðnaðarmanna, í viðtali við Þjóðviljann í tilefni af hálfrar aldar afmæli fyrirtækisins. Félagslífið á vinnustaðnum væri mjög lifandi og segja mætti stjórnendum fyrirtækisins það til hróss hve góð aðstaða væri til félagsstarfseminnar.
„Héðinn var eitt fyrsta járnsmíðaverkstæðið sem skapaði aðstöðu fyrir mötuneyti á vinnustaðnum sjálfum. Félagslífið á áreiðanlega sinn þátt í því, hve menn hafa verið stöðugir á vinnustaðnum. Í þessu tilliti get ég ímyndað mér að Héðinn hafi nokkra sérstöðu; hér hafa óneitanlega margir fest rætur“.
Þá kvað Guðmundur góða verkstjóra hafa ráðið miklu um gott andrúmsloft á vinnustaðnum.
Sveifarás í rennibekk Myndin er af Guðjóni Jónssyni rennismið og er tekin árið 1958. Jón varð síðar formaður Félags járniðnaðarmanna. Hann sést þarna renna sveifarás úr togaranum Úranusi. Verkið var unnið í Stóra-Köping sem enn er í fullri notkun í Héðni. Ljósmynd: Jón Oddsson/Héðinn
Pressa Rauðku Þessi lista vel gerða teikning er eftir Jens Jacobsen, danskan verkfræðing sem fluttist til Íslands eftir stríðið og vann í Héðni um árabil. Hún sýnir pressu sem var lykilhluti gangverks síldarverksmiðjunnar Rauðku á Siglufirði. Bygging verksmiðjunnar á árunum 1944 til 1945 markaði merk tímamót í sögu Héðins. Sá Héðinn um smíðina og innti við þær framkvæmdir fyrirtækið af hendi mesta þrekvirki sem íslensk vélsmiðja hafði unnið til þess tíma.
Viðhald og þjónusta Hér má sjá þegar pressan úr Rauðku var tekin til viðgerðar á athafnasvæði Héðins við Seljaveg. Heimasmíðaði kranabíllinn var notaður við verkið, en nánar má lesa um hann á blaðsíðu 25. Ljósmynd: Höfundur óþekktur/Héðinn
Íslenska heimilisþvottavélin Mjöll Á öndverðu ári 1951 gerðu Héðinn og Raftækjaverksmiðjan í Hafnarfirði (RAFHA) samkomulag um að hefja framleiðslu á þvottavélum. Þvottavélarnar komu á markað sama ár og var eftirspurn mikil. Þvottavélin fékk nafnið Mjöll og var verð hennar 3.100 krónur án söluskatts. Hver einasti íhlutur í vélinni var teiknaður og smíðaður af Héðni, niður í smæstu skrúfur og gorma. Ljósmynd: Jón Oddsson/Héðinn
Íslenska heimilisþvottavélin Mjöll
Íslenska heimilisþvottavélin Mjöll Á öndverðu ári 1951 gerðu Héðinn og Raftækjaverksmiðjan í Hafnarfirði (RAFHA) samkomulag um að hefja framleiðslu á þvottavélum. Þvottavélarnar komu á markað sama ár og var eftirspurn mikil. Þvottavélin fékk nafnið Mjöll og var verð hennar 3.100 krónur án söluskatts. Hver einasti íhlutur í vélinni var teiknaður og smíðaður af Héðni, niður í smæstu skrúfur og gorma. Ljósmynd: Jón Oddsson/Héðinn
Fyrsta og eina íslenska dísilvélin Haft hefur verið á orði að síðari heimsstyrjöldin hafi hjálpað Íslendingum að komast út úr moldarkofunum. Eitt af þvi nútímalega sem allir landsmenn þráðu var rafmagn. Rafvæðing var ekki hafin nema í mesta þéttbýlinu og ráðið fyrir marga sveitabæi var að taka dísilrafstöðvar í notkun. Hjá Héðni vaknaði sú hugmynd að smíða íslenska dísilvél til að knýja rafstöðvar. Sú vél leit dagsins ljós á Iðnsýningunni 1952 og þótti til marks um þá háþróuðu tækniþekkingu sem Íslendingar voru óðum að tileinka sér. Aðalhönnuður og teiknari var Geir Óskar Guðmundsson, yfirverkfræðingur Héðins, og yfirsmiður var Jóhann Þorláksson. Börnin á myndinni eru frændsystkinin Kristín, dóttir Sveins í Héðni, og Björn, sonur Ástmundar í Stálsmiðjunni. Ljósmynd: Höfundur óþekktur/Héðinn
Vélar og tæki Verslun varð snemma hluti af starfsemi Héðins. Vörurnar sem fyrirtækið framleiddi þurftu sinn vettvang og sama gilti um ýmsan sérhæfðan búnað sem var fluttur til landsins. Verslunarreksturinn varð með tíma mikilvægur þáttur í umsvifum Héðins. Ljósmynd: Jón Oddsson/Héðinn
Héðinn í 100 ár
Sendu okkur línu
Fylltu út formið
